Automatiseringsgids opinie, 6 mei 2005

IT-beleid overheid strijdig met Europese grondwet

Op 1 juni moeten de Nederlandse burgers stemmen over de Europese grondwet. De grondwet is vooral een brave tekst met zorgvuldig gekozen formuleringen, waar de gemiddelde Europeaan geen grote bezwaren tegen kan maken. Maar weinig mensen realiseren zich dat het huidige ICT-beleid van de overheid haaks staat op een aantal van doelstellingen die in de nieuwe EU-grondwet worden geformuleerd. De twee belangrijkste aandachtspunten in de nieuwe EU-grondwet waar wij op doelen zijn het 'streven naar transparantie van bestuurlijke processen' en het 'bevorderen van een goede marktwerking.'

Neem die transparantie. Het handelen van 's Rijks dienaars is de laatste jaren inzichtelijker geworden met zaken zoals de Wet Openbaarheid Bestuur. Tegelijkertijd is die transparantie ver te zoeken bij veel belangrijke geautomatiseerde, processen. Processen die voor veel burgers van levensbelang zijn worden uitgevoerd met middelen. Voorbeelden zijn de Nederlandse stemcomputers (door Ierland geweigerd omdat er geen controle achteraf mogelijk is), de digtiale tapkamers van de politie, een groot deel van de geautomatiseerde processen van gemeenten en de meeste systemen die in ziekenhuizen en het onderwijs in gebruik zijn. Privacybescherming en machtsmisbruik zijn beter te bestrijden als die processen ook inzichtelijk worden uitgevoerd.

Ten tweede belangrijke punt is een goede marktwerking. Die is niet haalbaar wanneer een grote partij als de overheid kiest voor de gesloten software van een klein aantal grote aanbieders, waaronder een veroordeelde monopolist. Europa besteedt op jaarbasis zo'n 50 miljard euro aan van buiten de EU ge•mporteerde softwarelicenties. Voor dat bedrag kunnen heel wat overheidsorganisaties een team van IT-medewerkers op de loonlijst zetten die open software schrijven voor de eigen organisatie. Deze software is dan eigendom van de overheid en kan gedeeld worden met alle andere overheidsorganisaties in de wereld, inclusief de overheden die geen geld hebben om licenties te betalen. In de huidige situatie bereiken een handvol bedrijven miljardenwinsten die niet bijdragen aan de welvaart van Europa. De IT-er op de loonlijst van een overheidsorganisatie doet dat wel.
Juist de overheid heeft door zijn omvang op het gebruik van open of gesloten software.

Een aantal van de doelstellingen zoals geformuleerd in de Europese grondwet, zijn een goed argument om voor open software te kiezen. Zelfs als dit op korte termijn duurder is, dan nog zou iedereen die cruciale waarden als bestuurlijke transparantie, een goede vrije marktwerking en een zelfstandig en innovatief Europa onderschrijft het gebruik van open software moeten eisen van een regering die ons vraagt in te stemmen met dit Europese verdrag.

Van de regering zelf hoeven we op dit punt weinig te verwachten. Een gebrek aan interesse voor de maatschappelijke dimensie van ICT bij onze topbestuurders maakt een daadkrachtig en op visie gebaseerd IT-beleid onmogelijk en levert de Nederlandse overheden de facto uit aan de grillen van enkele grote marktpartijen.

ReindeR Rustema
Arjen Kamphuis
AG: 06-05-'05

R. Rustema, docent communicatie, bestuurslid Internet Society en kandidaat-volksvertegenwoordiger
A. Kamphuis, onafhankelijk IT-architect en auditor